Zawód – programista. Typy pracy.

Czerwiec za pasem – dla niektórych może oznaczać to koniec informatycznej edukacji i wskoczenie w sam środek kotła zwanego “polskim rynkiem IT”. Zmiana statusu ze “studenta” na “pełnowartościowego pracownika” wiąże się z trudnymi wyborami. Którego pracodawcę wybrać? Zmieniać miasto zamieszkania? Czego głównie szukać – kasy czy satysfakcji? Wreszcie – na jaki typ pracy się zdecydować, mając taki wachlarz możliwości?
Dziś skupię się na tym ostatnim pytaniu. Wyszczególnię dostępne dla programisty “formy” pracy, tak jak to się w mojej głowie podzieliło, i spróbuję je pokrótce scharakteryzować. Jak ja je widzę, jakie mają zalety i jakie wady? Przez ostatnie dwa lata zdobyłem w podejmowaniu decyzji z tym związanych dość spore doświadczenie (cała owego doświadczenia historia na Goldenline, a o zmianach najświeższych nie tak dawno pisałem), więc może moje spostrzeżenia pomogą komuś w znalezieniu swojego miejsca. Starałem się jak najbardziej “zobiektywizować” poniższe punkty, ale czy się udało… To co spisałem nie jest oparte jedynie na moich obserwacjach, ale wynika również z zasłyszanych/przeczytanych opinii.
Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że nie ma złotej recepty na zadowolenie. W grę wchodzi tyle czynników, że każden jeden przypadek można by charakteryzować indywidualnie. W którym kierunku powinieneś pójść?  Kluczowe pytanie przed rozpoczęciem poszukiwań pracy, na które musisz sobie odpowiedzieć, brzmi: “jaki jesteś i czego TY oczekujesz”?
Aha… no i oczywiście tekst ten jest kierowany głównie do osób wspomnianych na samym początku – czyli raczej absolwentów szukających swojej pierwszej pracy. Sam nie tak dawno byłem na takim etapie i sądzę, że lektura czegoś podobnego może okazać się pomocna.

Zapraszam.

Korporacja

Setki pracowników pod znaną marką, niekoniecznie związaną z IT. Pracujesz w dziale programistycznym tworzącym zarówno rozwiązania zewnętrzne, jak i wspomagające działanie firmy. Jesteś częścią dużego organizmu, o którym prawie każdy słyszał.

Za

Zdecydowaną zaletą pracy w większej firmie jest jasno nakreślona (najczęściej) ścieżka kariery. Przed podjęciem pracy wiesz jakie otrzymujesz stanowisko i co się z nim mniej więcej wiąże. Najpierw jesteś prawdopodobnie prostym klepaczem kodu, z czasem jednak masz pewność awansu, podwyżki. Wiesz gdzie będziesz za kilka miesięcy/lat.
Firma z reguły dba o ciebie – wysyła na szkolenia, organizuje imprezy, proponuje wycieczki. Masz dostęp do firmowej biblioteczki. Dodatkowo otrzymujesz opiekę medyczną, zniżki do kina, karnet na siłownię itd.

Jeżeli jesteś duszą towarzystwa – możesz zawrzeć wiele nowych znajomości. Podczas przerw na kawę w firmowej kuchni będziesz czuł się jak ryba w wodzie.
Sporą zaletą jest też stosunkowo duża pewność zatrudnienia. Nawet w dzisiejszych czasach, przy szalejącym kryzysie, zdecydowanie rzadziej słyszę o zwolnieniu programisty w dużej firmie w porównaniu do kłopotów alternatywnych “rozwiązań”.

Przeciw

Jesteś tylko kolejnym numerkiem w tabelkach księgowości. Dodatkową anonimową twarzą z przyczepionym badgem pozwalającym na wejście do budynku. Tak naprawdę mogłoby cię tu nie być – i też nic by się nie zawaliło (chyba że od razu wskakujesz na środek drabinki, zamiast piąć się od samego dołu:) ). Cała twoja zawodowa egzystencja zależy tylko i wyłącznie od przełożonego – wątpliwym jest, abyś miał większy wpływ na to co robisz bądź jak to robisz. Przystosowując się do panujących w firmie standardów (bądź ich braku) nie jesteś w stanie sam rozwinąć się i eksplorować alternatywnych dróg. Musisz być gotowy na to, że istnieje już wypracowana, jedyna słuszna ścieżka – i nią tuptasz jak baran na rzeź.
Do tego dochodzi bardzo często tak zwana “kultura korporacyjna”, czyli zbiór zasad i wartości, które wymyślił ktoś “z góry” – ot tak, żeby od strony czysto marketingowej móc głosić że firma popiera szczerość czy dba o środowisko naturalne. Co prawda nie wiąże się to zwykle z żadnymi oczekiwaniami względem ciebie, ale momentami może pojawić się myśl “chwileczkę, czy mój mózg jest właśnie w trakcie prania?”. Nie lubię, gdy ktoś za mnie ustawia hierarchię rzeczy ważnych i ważniejszych odnoszących się do prywatnych przekonań i systemu wartości – wówczas granica pomiędzy pracą a życiem poza nią zostaje przekroczona.

Dla kogo?

Dla towarzyskich ekstrawertyków, którym “życie społeczne” jest równie ważne (bądź ważniejsze) niż samo “core” pracy.
Dla pragnących zdobyć doświadczenie świeżo upieczonych programistów, szukających jakiejkolwiek wiedzy do zaabsorbowania.
Dla cierpliwych antyryzykantów potrafiących zgodzić się na stosunkowo długie oczekiwanie na zagwarantowane stanowisko zapewniające więcej swobody, niezależności i możliwości rozwoju.

Outsourcing

Jesteś zatrudniony przez jedną firmę, ale pracujesz w innej. Outsourcing ma to do siebie, że od strony “czysto zawodowej” niewiele różni się od poprzedniego punktu – bądź co bądź z outsourcingu korzystają zwykle duże przedsiębiorstwa.

Za

Jako zaletę outsourcingu można z pewnością potraktować brak oficjalnego przywiązania do jednej, konkretnej firmy i jednego, ustalonego stanowiska. Teoretycznie masz możliwość wyboru projektu, przy którym będziesz pracował. Teoretycznie masz możliwość zmiany pracy bez zmiany umowy o pracę – wystarczy, że firma wyśle cię do innego klienta. Teoretycznie droga rozwoju zarówno personalnego, jak i technologicznego stoi przed tobą otworem. Regularna rotacja pomiędzy różnymi środowiskami pracy powinna wpływać na relacje międzyludzkie oraz znajomość szerszego wachlarza technologii.

Przeciw

Wszystkie zalety są bardzo interesujące, ale… w teorii. W praktyce zmiana projektu, będąca moim zdaniem jedyną przewagą outsourcingu nad normalną pracą w firmie klienta, nie może być prosta. Klient decydując się na ciebie bierze na siebie obowiązek wdrożenia cię w projekt. Przyjęcie innej osoby wiąże się z ponownym wdrożeniem, więc dlaczego miałby dawać zgodę na taką “podmianę”? No to możliwości wynikające ze zmiany projektu mamy za sobą, idziemy dalej.
Pracując w ‘”outsourcingu” tracisz wszystkie benefity zapewniane przez klienta dla regularnych pracowników. Nie zapewni ci opieki medycznej, szkoleń, nie zabierze na wyjazd – nie jesteś jego, nie musi o ciebie dbać. Jednocześnie wady z pracy w dużej organizacji są takie same jak poprzednio, ponieważ tak naprawdę pracujesz w dużej organizacji. Niekoniecznie odpowiadające ci standardy, ideologiczne pranie mózgu, sposób realizacji zadań z góry zdefiniowany przez kogoś innego…
Aha, dodatkowo tracisz oczywiście możliwość awansu w strukturach firmy – w końcu jesteś z zewnątrz.

Dla kogo?

Hmm…
Dla tych samych co w punkcie poprzednim, którym uda się znaleźć pracodawcę “outsourcingowego” zapewniającego warunki lepsze niż klient zapewnia bezpośrednio u siebie.

Mała firma programistyczna

Kilka osób programujących coś we własnym zakresie. Z reguły większe projekty dla jednego dużego klienta, specjalnie dla którego owa firemka powstała, z pomniejszymi miniprojektami na boku.

Za

Tutaj możesz się wykazać – twoja praca ma ogromną wartość, ponieważ jesteś niezastąpionym członkiem zespołu. Samo słowo “praca” zmienia trochę znaczenie – każdy dzień powinieneś traktować jak spotkanie ze znajomymi prowadzące do połączenia sił i wspólnej realizacji wyznaczonych celów. Nie jesteś tylko “jakimś programistą w dziwnym dziale” na którego każdy patrzy z lekkim niezrozumieniem – tutaj to TY tworzysz firmę, twoje działania bezpośrednio przekładają się na jej sukcesy lub porażki. Każda twoja inicjatywa może wpłynąć na pracę całego zespołu, dlatego aktywnie próbuj ulepszać wykonywanie codziennych obowiązków.
A jak do tego trafisz na świetny, zgrany zespół i staniesz się częścią paczki, to (po zaakceptowaniu poniższych wad) jesteś w programistycznym raju.
Ścisła współpraca w takim środowisku może bardzo pozytywnie wpływać na chęć uczenia się od siebie nawzajem i poznawania nowych metod/technologii. Raczej nigdzie nie poszerzysz swoich horyzontów tak jak tu.

Przeciw

Sztywno ustalone godziny pracy? Możliwość wzięcia urlopu kiedy się tylko zechce? Zapomnij. Tutaj najważniejszy jest projekt, nie twoje wakacje. W weekend majowy też może być potrzebny dyżurny. W sobotę czasami (zdarza się, że regularnie) trzeba zjawić się w pracy, i co więcej – nie powinno ci to przeszkadzać.
Nie nastawiałbym się również na szczególne benefity “socjalne” – tutaj się programuje, a nie chadza do kina.

Dla kogo?

Dla spragnionych prawdziwych programistycznych doświadczeń, wspominających z łezką w oku pisanie z kumplami projektu na zaliczenie do białego rana – i przygotowanych na powtórki takich właśnie scenariuszy.
Dla gotowych wziąć realną odpowiedzialność za swoje umiejętności bądź ich brak.
Dla chcących lawirować w natłoku obowiązków mieszczących się w ramach zdefiniowanych przez pojęcia “procedura składowana” i “CSS”, zawierających wszystko co tylko można między te dwa określenia wetknąć.

Freelancing

Zarejestrowałeś własną działalność gospodarczą i realizujesz zamówienia klientów. Pracujesz na własny rachunek.

Za

Swoboda, dowolność w bardzo wielu obszarach działalności, brak zdefiniowanego “zwierzchnictwa” i ciągłej kontroli.
Zresztą, co tu się będę powtarzał. Niecałe trzy tygodnie temu ogłosiłem wszem i wobec moje przejście na pracę w tym właśnie trybie, opisując jednocześnie swoją wizję korzyści z tego płynących. Linkuję  zatem do notki o wdzięcznym tytule “Freelancing”.

Przeciw

O wszystko zadbać musisz sam. Nie ma niewidocznej pani księgowej grzebiącej się za ciebie w fakturach (chyba że sam ją sobie znajdziesz), pracodawca nie zapłaci za ciebie podatków. Oprogramowanie także magicznie nie pojawia się na twoim komputerze, upgrade sprzętu to też twoja brocha. Zepsuł się dysk i wielomiesięczna praca poszła na marne… nie zwalisz winy na dział IT który zaniedbał backup, bo teraz to TWOJA odpowiedzialność i TWOJA wina.
Nie wyrabiasz się z projektem? Cóż… bądź świadom, że niewywiązanie się z warunków zawartej z klientem umowy może skończyć się bardzo nieprzyjemnie, i nikt w twojej obronie nie stanie, szatanie. Doba ma za mało godzin? Trzeba było nie brać tyle rzeczy na raz. A że czasami szkoda przepuścić okazji i zobowiązał się durny człowiek do napisania niemożliwej ilości kodu… trudno, wyśpisz się na emeryturze.
Albo może być w drugą stronę – skończyłeś projekt, odpocząłeś, jesteś gotów do pracy, a pracy… nie ma. Wiadomo – mamy kryzys, w firmach tną koszty, inwestycje w nowe oprogramowanie odkłada się “na później”. A za księgową, internet, ZUS i milion innych rzeczy płacić trzeba… zdarza się i tak.
Do tego dochodzi odpowiedzialność za własną pracę i umiejętności. W jakiejś firmie coś zawalisz – trudno, i tak dostaniesz drugą szansę. Jeżeli jednak zawaliłeś projekt jako freelancer i zła sława będzie wyprzedzać twoją miłą skądinąd osobę… ze znalezieniem chętnych na twoją pracę może być ciężko.
A samodyscyplina? “Sam jestem swoim szefem, więc dzisiaj dłużej sobie pośpię”… “Jaka ładna pogoda, pójdę na spacer a popracuję wieczorem”… “Nie mam weny twórczej, pogram na komputerze a projekt pchnę może jutro”… Takie oto pokusy czekają na freelancera – i jeżeli sobie z nimi nie poradzi, to marnie skończy.
Freelancing często jest jednoznaczny z pracą w domu, więc kontakt z ludźmi ma się dość ograniczony. Niektórym może to bardzo przeszkadzać, jak również fakt, że nie ma wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy “pracą” i “domem”. Pojęcia te przenikają się wzajemnie, i poradzenie sobie z tym faktem bywa problematyczne.
Co również wiąże się z samodzielną pracą w domu – nie masz od kogo się uczyć. Sam musisz zadbać o swoją edukację i świadomie szukać lepszych rozwiązań. Nikt nie podpowie ci że coś można zrobić lepiej. Nie zauważysz niechcący u kolegi na monitorze fajnego narzędzia ułatwiającego życie.

Dla kogo?

Dla zdecydowanych i przedsiębiorczych (chociaż siebie bym ani do jednych, ani do drugich raczej nie zaliczył), pewnych swoich umiejętności.
Dla zdesperowanych, niemogących odnaleźć właściwego dla siebie miejsca.
Dla niezależnych “artystów”, szukających własnej drogi kosztem uniemożliwienia sobie zrzucenia części odpowiedzialności za własne postępowanie na kogoś innego.

Praca zdalna

Jesteś zatrudniony przez jedną firmę na normalną umowę, ale nie pracujesz w jej siedzibie.

Za

Zalety te same co we freelancingu, z wyłączeniem pewnej części kontroli nad własnymi poczynaniami – firma może mieć pewne wymagania, do których jako pracownik musisz się dostosować. Za to zrzucasz na pracodawcę odpowiedzialność za zajmowanie się takimi pierdołami jak finanse czy zakup softu (a czasami i sprzętu) – twoim zadaniem jest wykonanie projektu, a sprawy poboczne niekoniecznie muszą cię interesować.

Przeciw

Z racji wielkiego podobieństwa do freelancingu widzę właściwie jedynie wady związane z “niechodzeniem do pracy” – brak kontaktu z ludźmi, pokusy zrobienia sobie “krótkiej przerwy”.

Dla kogo?

Dla domatorów, ceniących sobie własne środowisko pracy bardziej od “bycia fizyczną częścią zespołu”.

Niekorporacja

Ciężko mi dokładnie scharakteryzować ten punkt, ale po opisaniu pozostałych typów zauważyłem, że czegoś takiego brakuje. Chodzi o firmę niebędącą korporacją, ale posiadającą swój niewielki dział programistyczny. Związek z informatyką może być żaden.

Za

Tutaj umieściłbym większość zalet z pracy w małej firmie czysto programistycznej, dodając do nich ściśle określony czas pracy.

Przeciw

Specyfika pracy w takim środowisku może się wiązać z brakiem jakiejkolwiek “wizji rozwoju”. Nie chodzi mi bynajmniej o rozwój technologiczny, a raczej o eksperymentowanie z innymi dziedzinami “życia technicznego”. Mało prawdopodobnym jest, abyś miał szansę zrobić cokolwiek innego niż programowanie, na przykład wejść w skórę kierownika projektu. Jeżeli jednak nie przeszkadza ci to – nie zauważam w tym przypadku innych charakterystycznych dla tej formy pracy dev rzucających się w oczy wad.

Dla kogo?

Dla niegoniących za awansami, zadowolonych ze “stanu aktualnego” potencjalnych członków zgranego zespołu.
Dla niepewnych swoich umiejętności, chcących zdobyć doświadczenie w raczej bezstresowej atmosferze.

Zdaję sobie sprawę, że każda praca jest inna, każde stanowisko charakteryzuje się czymś szczególnym i niepowtarzalnym. Wiem, że od zebranych powyżej opisów są wyjątki. Starałem się jednak zaklasyfikować znane mi firmy (jest ich w sumie “więcej niż kilkanaście”) do zdefiniowanych zbiorów i w jakiś sposób spłaszczyć różnice między nimi, poprzez generalizację uzyskując jako-taki widok z lotu ptaka na dostępne młodemu programiście drogi rozwoju.
Pominąłem aspekty finansowe, bo wszędzie można znaleźć zarówno  bardzo dobre, jak i bardzo średnie warunki.
Co o tym myślicie? Przegapiłem coś, przeinaczyłem, nieumyślnie wysyłam czytelników w otchłań czarnej rozpaczy? Czy potrafisz zaklasyfikować swoją pozycję do którejś z wymienionych grup – i czy mój opis jest zgodny z twoim zdaniem?
Podejrzewam, że od samego posta bardziej przydatne mogą być dodane do niego komentarze, zachęcam zatem do podzielenia się własnymi przemyśleniami.