Obligatoryjny komentarz do afery wyborczej

Wszyscy chyba wiemy co stało się po ostatnich wyborach samorządowych. Jak to program Kalkulator1 robi furorę w internecie, jak to kilka dni po głosowaniu nie znamy ich wyników, i tak dalej.

Jeśli nie wiesz to kilka linków:

• Niebezpiecznik: Problemy w PKW. Zliczanie głosów wyborców się opóźnia – zawiódł system informatyczny
• Niebezpiecznik: Cały świat ogląda i komentuje kod źródłowy obsługujący polskie wybory
• NaTemat: Kto robił ten system informatyczny dla PKW i za ile?
• GitHub
• DailyWTF
• Reddit
• dodatkowo sporo się działo na Wykopie i grupie facebookowej .NET Developers Poland
• … i pewnie w milionie innych miejsc

Poczytaj, Czytelniku, pomyśl, Myślicielu, wyrób sobie zdanie i wróć. Podyskutujemy.

Na całą sprawę należy oczywiście patrzeć pod wieloma kątami, w szerszym kontekście. W końcu ma to wpływ na podstawę demokratycznego – naszego – państwa, czyli wyniki wyborów. Kolejne doniesienia powodują jeżenie się kudłów wszelakich. Ja mam przemyślenia z kilku punktów widzenia, dotyczące raczej kwestii techniczno-moralnych, i te z siebie wyleję.

Kto jest winien, kto nie winien, kto skarcony być powinien

Na technicznych forach, grupach fejsbukowatych, wykopach eccecera zaobserwować można niewiarygodną liczbę żartów kierowanych pod adresem tajemniczej “Agnieszki” – domniemanej autorki programu Kalkulator1. Moim zdaniem akurat ona (czy ktokolwiek inny to pisał) jest w całej sprawie najmniej winna.

Ja winnych dopatruję się w dwóch instytucjach.

Pierwsza z nich to PKW, czy tam KBW, w każdym razie coś z “Wyborcze” w nazwie. Jaki debil pisze przetarg na tak ważny system, dając na jego realizację 3 miesiące? TRZY MIESIĄCE! Nie wymagam od tych dystyngowanych seniorów w Komisji albo Biurze obeznania w procesie wytwarzania oprogramowania, ale zdrowy rozsądek podpowiada, że to NIE JEST dużo czasu. No i gdzieś powinien być ktoś, kto się na tym zna chociaż w minimalnym stopniu. Puk puk, jest tam ktoś, gdzieś, po coś…?

A kto dopuścił ten Kalkulator1 do użytku, skoro podobno na kilka dni przed wyborami okazało się, że to NIE DZIAŁA jak trzeba? Módlmy się, ave Satan, i do przodu, “może jakoś to będzie”? Rency opadają i zwisają bezwładnie po bokach, bo na tak rażącą niekompetencję i brak wyobraźni po prostu nie ma mocnych. Kto za takie a nie inne decyzje jest odpowiedzialny? I co sobie myślał, że frekwencja wyniesie 0.1% i i tak nikt się nie połapie że coś “się źle policzyło”?

Ale to nie wszystko! Co powiemy o firmie, która bez doświadczenia bierze się za realizację tak ważnego projektu? Nie wiem jak skomplikowany był to system ze wszystkimi swoimi wymaganiami, ale ja w takim czasie nie podjąłbym się implementacji nawet pasjansa, gdyby miało to wpływ na funkcjonowanie całego kraju! Budżet z pewnością wykluczał wielkie firmy z przetargu – w końcu po 0.5mln to one by się nie schyliły nawet gdyby to w walizce na ulicy leżało. Termin zresztą też. Ale tak istotne zlecenia po prostu nie mogą być traktowane jako “łatwa kasa” i szansa na dorobienie przez mniejszych żuczków. Jako “a nuż się uda i kupimy sobie po Skodzie”. Ponownie mamy do czynienia z brakiem wyobraźni i zerowym poczuciem odpowiedzialności. Przecież to nie jest zlecenie na sklep internetowy sprzedający nawóz do kwiaciarni, który “się poprawi” w ciągu kilku tygodni po wdrożeniu a z klientem sytuację się albo załagodzi miłymi słówkami… albo i nie. Jak można, nie mając wykwalifikowanego zespołu, porywać się z motyką na słońce? Co to, kurde, konkurs na “kto obali pół litra w kwadrans” na wiejskim weselu?

A Agnieszka, że zostanę przy tej fascynującej postaci? No cóż… Agnieszka sobie pracowała, powiedziano jej “zostaw teraz pehapa, masz tu dotneta i klep kalkulatora”. Nie będę bronił jakości tego kodu, bo tu nie ma nawet czego bronić, każdy widzi jak jest. Ale czy wszystkie systemy muszą być pięknie napisane? Nie, szablon do wordpressa można sklecić z kupy kupy a dziury pozalepiać wsadzając w nie jeszcze więcej… no kupy. Czy nikomu z Loży Szyderców nie zdarzyło się brać udziału w projekcie, który nie wypalił? Mi się zdarzyło, i to więcej niż raz. Nigdy nie byłem całkowicie bez winy, ale też nigdy wina nie była głównie po mojej stronie. Bo przecież KTOŚ za mnie się tego podjął, KTOŚ zaręczył, że JA to wykonam.

Oczywiście inaczej by sytuacja wyglądała, gdyby to Agnieszka sama – jako firma “Agnieszka sp. z b.o.o.” zgłosiła się do przetargu. Ale wtedy… wtedy wszystko z poprzedniego akapitu miałoby tutaj zastosowanie.

Zazdrościć można jej z pewnością jednego: takiego doświadczenia, nabicia tylu dev-leveli w tak krótkim czasie, zdobycie takiego expa NIE DA SIĘ nigdzie indziej. Więc patrząc z tej perspektywy: trafiła się jej szansa wprost niepowtarzalna.

Kodować każdy może?

Ostatnio bardzo modna jest nauka programowania “dla każdego”. A to sześciolatki “programujące lego”. A to jedni nieprogramiści uczący weekendami innych nieprogramistów Pythona albo PHP pod różnymi wzniosłymi hasłami. Czy jest w tym coś złego? Na takim podstawowym poziomie – absolutnie nie, niech każdy robi co mu się żywnie podoba. Szkoda powstaje wtedy, gdy KAŻDY myśli, że MOŻE to robić pseudoPROFESJONALNIE. Bo to takie proste. Bo pani w internecie powiedziała, że to umiejętność przydatna wszystkim. Bo na jakimś spotkaniu “pasjonatów technologii dla ludzi nietechnologicznych” przekonywano, że programowanie jest trendy. Jasne, kupuj Maca, nałóż apaszkę, trampki, rogowe okulary, siadaj w Starbucksie i do dzieła! Sky is the limit.

Gdzieś w tym wszystkim niknie niezaprzeczalna prawda, że programowanie to zawód. To nauka. To sztuka. To wieloletnie doświadczenie. To tysiące godzin kształcenia, rozwiązywania problemów. To nie jest coś banalnego. Nie próbuję tutaj się wywyższać i pisać, że to najtrudniejsza praca na świecie, bynajmniej. Ale nie da się uciec od faktu, że jest to SPECJALIZACJA wymagająca przygotowania, jak każda inna. Pewnie, każdy może przejść tutorial z “programowania wordpressa” żeby postawić blogaska o robieniu bigosu, ale nie każdy staje się przez to programistą!

Mam cichą nadzieję, że jak już cały ten kurz opadnie to w społecznej świadomości pozostanie malutkie wspomnienie tego, ile szkody można narobić programując coś poważnego bez odpowiednich kompetencji.

Agnieszka nie ma kompetencji. Prawdopodobnie jest programistką, ale nie ma wymaganego doświadczenia. A może studiuje i po dostaniu 5 na koniec przedmiotu “programowanie obiektowe” na II roku postanowiła rozwijać karierę na serio? A może właśnie poszła na weekendowy kurs, gdzie jej powiedzieli, że jest wybitna? A może po ogarnięciu podstaw CSS na stronie opisującej karmienie dzieciaka kaszą i sprzątanie po nim kuwety pomyślała: “chcę więcej”? Może to, może tamto – nieważne!

Wiemy za to – nie tylko programiści, ale WSZYSCY – że biorąc się za kodowanie bez odpowiednich umiejętności można narobić naprawdę dużo biedy. Niech sobie po prostu każdy dev-wannabe wbije do głowy: to NIE JEST proste. To wymaga CZASU i NAUKI. Tak jak ja nie wsiądę do koparki żeby budować autostradę, albo nie chwycę za skalpel żeby robić przeszczepy, albo nawet nie zrezygnuję z księgowej żeby samemu liczyć podatki – tak samo niech inni nie pchają się w naszą branżę jakby to było siedzenie na kasie w lidlu! Mit “programowania dla każdego” jest ciekawy i pewnie może z niego wyjść czasami coś dobrego, ale ma swoje granice. W domowym zaciszu każdy może wszystko, ale w momencie wpływania swoimi działaniami na świat zewnętrzny – już nie bardzo.

Jak Ty byś się zachował?

Łatwo wyśmiewać i krytykować kod Agnieszki. I owszem, są ku temu powody – ten kod można dawać na uczelniach jako przykład źle napisanego systemu, łamiącego chyba wszystkie dobre praktyki znane ludzkości. To nie podlega dyskusji.

Ale… czy wszyscy komentujący stali się nagle mega-guru? Czy nikt nie zaczynał od takich potworków? Każdy z mlekiem matki wyssał wiedzę o wzorcach projektowych? Ja sam przeglądając te niekończące się linie event-handlerów widzę swoje pierwsze kroki. I nie, nie wstydzę się do tego przyznać.

Postawcie się w takiej sytuacji: firma zdobywa fajny projekt. O dużym zasięgu, z milionami użytkowników. Przychodzi do ciebie szef i mówi: “rzucaj wszystko i rób!”. Chwila zastanowienia może zapalić lampkę ostrzegawczą, więc odpowiadasz: “bosie drogi, w 3 miesiące nie dam rady, za słaby jestem”. Odpowiedź: “rób, dostaniesz 300% premii, zresztą i tak już za późno na jakiekolwiek gadanie, umowa podpisana, siadaj i klep albo won i nie wracaj”.

Chciałbym wierzyć, że ja w takie sytuacji bym wyszedł i nie wrócił. I BYĆ MOŻE by tak się stało dzisiaj, kiedy jestem w stanie w miarę realnie ocenić skalę stawianych przede mną zadań. Dzisiaj, kiedy po pracach w kilku firmach i paru latach “na swoim”, wiem do jakiej katastrofy może doprowadzić zbytnie prężenie muskułów. Kiedy mam pojęcie o ryzyku, o poziomie swoich umiejętności, o wszystkim tym, o czym najzwyczajniej w świecie uczymy się poprzez praktykę.

Ale z drugiej strony… jeszcze z 5 lat temu na pewno pojawiłaby się myśl: “no jak to, JA nie zrobię? JA nie dam rady? Bring it on, bitch!”. A i tak nie jestem w 100% przekonany, czy na pewno dzisiaj bym umiał rzucić ręcznik, paść na ring i sam sobie odliczyć do 10 nawet bez nałożenia rękawic. Przecież skoro umowa podpisana to “boss” I TAK komuś to da do napisania, bo nie ma innego wyjścia. A nowe doświadczenie i te 300% premii nęci, oj, nęci…

Wniosek?

Każdy sam powinien wyciągnąć z tego naukę na przyszłość. Dla każdej osoby związanej z programowaniem jest to sytuacja niosąca potencjalnie jakieś korzyści. Skoro już jesteśmy świadkami czegoś tak niespotykanego, to możemy spróbować wycisnąć z zaistniałych okoliczności jakiś zysk dla siebie. Nauczyć się czegokolwiek na cudzych błędach, dziękując opatrzności, że nie padło na nas. Do analizy… gotowi…

Procent, Współczujący i Wkurwiony jednocześnie